Kurumsallaşırken Profesyonel Bir Yardım Eli

Hem aile şirketlerinin genel sorunları hem de kurumsallaşmanın ilkeleri arasında işletmelerin ve kişilerin kurumsallaşma değişimine neden direneceğinden daha öncesi yazılarımızda bahsetmiştik. Burada sabitlenmesi gereken temel fikir kişilerin, işletmeleri için “batsa da benim istediğim gibi batsın” demeyeceği ve işletmelerin “bugün varım yarın yokum” diye düşünmeyeceğidir. Aile işletmesinin aileye hizmet etmesi ve ekonominin istikrarlı bir parçası olması, istisnasız (rakipler dâhil), herkes için iyi bir sonuçtur. Bu açıdan, kişiler, yasa yapıcılar ve eğer şirketleri ekonomik bireyler olarak gören akımlara inanıyorsanız şirketler için, süreklilik ve sürdürülebilirlik kilit konulardır. Bu nedenle aile üyelerinin sadece “bildiklerini okumak” adına bir işletmeyi yok edebilecekleri fikrini burada aklımızdan çıkarıyoruz.

Peki, kurumsallaşmanın faydaları, hatta zorunluluğu ve kurumsallaşmanın basitçe de olsa yöntemi bu kadar açık ve kolay öğrenilebilirken, nasıl oluyor da bütün aile şirketleri kolayca kurumsallaşamıyor?

Daha önceki bölümlerde konu edilen yönetimsel ihtiyaçları karşılamak için işi yönetim olan bir kişinin dışarıdan bir göz olarak işletmeyi ve ailenin çalışma şeklini, sorunları ve doğru yapılan işleri incelemesi, bir aile işletmesinin hayatta kalması ile kalmaması arasındaki fark olabilir. O farklı bir çift gözün sahibi de pek tabii ki profesyonel yöneticiler.

Profesyonel Yöneticilik Nedir?

İşletmelerin hak sahipliği, bizim bildiğimiz anlamdaki karmaşıklığına çok önceleri erişmiştir. Roma’daki kamu işlerinin ihale edildiği şirketlerde, günümüzdekine benzer hisseddarlık yapıları kullanılmıştır. Gelgelelim profesyonel yöneticiliğin ortaya çıkması çok yakın bir geçmişte olmuştur.

Buna sebep olarak devletlerin ve bireylerin finansal olarak daha güçlü ve karmaşık hale gelmiş olmasını gösterebiliriz. Bundan 300-500 yıl öncesinde çok iyi iş fikri olan bir köylü düşünün. İş fikrini nasıl birine açacak ve hala o fikre sahip olacak? Ne kadar değer üretiyor ki kendi işini kurmak için para biriktirecek? Tefeci olmayan kimden rahat rahat kredi alacak? Zaten beş on tane meslek var, bunların da üçü çiftçi, ruhban ve asker. Bu ekonomik yapıda asil ya da zengin olup girişimcilik yapmaya karar verenin de kimseye fikrini sormasını beklemiyoruz.

Endüstri devrimi ile ortaya çıkan iş bölümü ve uzmanlaşma fikirleri, rekabet için saflaştırılması ya da yenilik yapılması gereken yönetsel yetenekler, üzerine bir de bireylerin kaynaklara erişimini kolaylaştıran güçlü finansal yapılar, bugün geniş bir tabirle “girişimci” dediğimiz mesleği ortaya çıkarmıştır. Yanlış olmasın, girişimci çok iyi bir yönetici de olabilir ama yine de işi yönetmek değildir. Girişimci bir fikirle risk alan kişidir; yönetmese de olur. İşte bu yönetimsel ihtiyaca karşın, profesyonel yöneticiler doğmuştur.

En sade tanımıyla profesyonel yönetici, bir özel kuruluşu ya da bir kamu kuruluşunu amacına uygun, en etkili ve verimli şekilde yönetecek donanıma sahip çalışanlara denir. Ancak bu “sade” tanım profesyonel yöneticilerin hakkını vermiyor. Profesyonel yönetici sadece yönetim disiplininde uzmanlaşmakla kalmamıştır; içine girdiği şirketin vizyonunu, misyonunu, stratejisini anlayabilecek, kültürüne adapte olup gerek aile gerek aile dışı çalışanların verimli bir şekilde şirketin ihtiyaçlarına cevap vermesini sağlayabilecek ve şirketin bulunduğu sektörü ve ekonominin genelini okuyabilecek yetkinliğe sahip insanlar profesyonel yönetici olarak tanımlanırlar.

Profesyonel Yöneticiler Tam Olarak Ne İşe Yarar?

Kurucu girişimcilerin, şirketlerine çocukları gibi davrandığını buraya kadar birçok kere tekrarladık. Burada, kafanızın arkasındaki minik bir ses “elin adamı benim şirketimi benden iyi mi tanıyacak/yönetecek/bilecek?” diyor olabilir. Buna cevap çok da sevimli değil, o yüzden sıkı tutunun: büyük ihtimalle evet.

Çocuğunuzun yüzme öğrenmesi için denize atabilirsiniz ya da emek harcayarak öğretebilirsiniz, çünkü yüzmek çok da karmaşık bir iş değil. Ama çocuğunuzu çok iyi tanıyor olsanız da, öğretmenseniz bile çocuğunuzu eğitim görmesi için okula yolluyorsunuz. Hasta olduğunda, doktorsanız bile bir başka doktorun fikrini almak gerekebiliyor. Yani çocuğunuzun ihtiyacı ne kadar karmaşıksa, o kadar uzmanlık gerektiriyor. Yaşı geliyor, o kursa, yaşı geliyor şu özel derse, iş öğrensin diye staja, kendi başının çaresine bakmayı öğrensin diye kampa gidiyor; hepsi sizin sağladığınız ama sizden bağımsız gelişme süreçleri.

Daha önce de belirttik, aile şirketleri, öz avantajları sayesinde çok hızlı büyüyor. Bununla beraber şirketlerini çocukları gibi görüyor. Peki, büyüyen çocuğunuz için gerek- tiğinde yardım alıyorsanız neden büyüyen şirketiniz için aynı şeyi yapmayasınız? İşte profesyonel yönetici bu işe yarıyor.

Profesyoneller ve Aile Şirketlerine Olan Katkıları

Profesyonel yöneticilerin bir şirketin performansına katkısı, niceliksel olarak, örneğin kârlılık incelenerek, kolayca ölçülebilir. Öte yandan, profesyonel bir yöneticinin liderliğinin yönetimsel ve kültürel katkısı içine girdiği işletmenin hem büyüklüğü hem kültürüne göre değişeceği için kolay anlatılmayacak, nitel bir etkidir. Bu nedenle, bir profesyonelin aile şirketine olan faydaları, daha önce konu edilmiş olan ‘aile şirketlerinin dezavantajları’ ve ‘kurumsallaşma adımları’ olarak tanımlanan bölümler çerçevesinde ifade edilecektir.

Aile Şirketleri ve Profesyonel Yöneticiler – İnci Özkul

ISBN: 978-975-286-509-9